Is autisme een tijdsverschijnsel?

Is het waar, dat er steeds meer kinderen geboren worden met een ‘contactstoornis’? Of ligt het eraan dat de diagnose vaker gesteld wordt, omdat we dat nu eenmaal beter kunnen dan vroeger? Of zijn niet de kinderen met ASS als ‘ontwikkelingsstoornis’ het probleem, maar is het onze ingewikkelde maatschappij, die maakt dat kinderen eerder dan vroeger autistisch opgroeien? Of nog anders: bepaalt het feit dat we kinderen al vroeg een diagnose ASS geven dat ze zich als ASS gaan gedragen?

Bestaat autisme eigenlijk wel?

Omdat autisme en ADHD als jaren een van mijn aandachtsgebieden is wekte het boekje Anthroposophie in einer autistischen Gesellschaft van de hand van Peter Selg (ISBN 9783906947211) mijn belangstelling. Bijna alles wat Selg schrijft is lezenswaardig, hij plaatst de antroposofie van Rudolf Steiner van een eeuw geleden glashelder in de huidige tijd.

In 1996 schreef de kinder- en jeugdpsychiater Reinhard Lempp een boek met de titel Die autistische Gesellschaft, Geht die Verantwortlichkeit für andere verloren? Lempp stelde zich de vraag of de cultuur er toe leidt dat de empathie onder mensen geleidelijk aan verdwijnt en of de ‘ontdekking’ van het ziektebeeld van het autisme door Kanner en Asperger misschien niet-toevallig daarmee samenhangt. Selg stelt de vraag of de beschrijving door de antroposofische artsen Karl König en Hans Müller-Wiedemann van het autisme als in wezen een probleem van de nabootsing, misschien een brug is tussen de ‘autistische maatschappij’ en het ‘ziektebeeld autisme’.

Autisme als probleem van de nabootsing?

In zijn eerste levensjaren verwerft een kind zich zijn binnenwereld door mimesis, nabootsing. Letterlijk alles wat er in de wereld aan de hand is, wordt door het jonge kind nagebootst, innerlijk verbeeld, opgeslagen, verinnerlijkt. Om dat goed te laten verlopen zijn er minstens twee voorwaarden. De ene is dat het kind in staat is tot nabootsen, de andere dat er in de wereld zaken zijn, die zich laten nabootsen. Want nabootsen is een kwestie van over-en-weer, het is een soort ademen. In de inademing, de fysieke inademing, neemt een mens iets uit de buitenwereld mee naar binnen, bijvoorbeeld zuurstof. In de uitademing brengt een mens iets uit z’n binnenwereld naar buiten, bijvoorbeeld koolzuur. In de buitenwereld moet zuurstof zijn, in de binnenwereld moet er zich een proces voltrekken waardoor de zuurstof verdwijnt, koolzuur gemaakt wordt en de mens een ervaring rijker is. In de buitenwereld moet er met de koolzuur vervolgens iets gebeuren, anders stikken we met z’n allen in de koolzuur. Daarvoor is de samenwerking met de planten en bomen nodig.

In de overdrachtelijke ademhaling, de nabootsing, is er in de buitenwereld kwaliteit nodig: liefdevolle betrokkenheid. Dan kan het kind de ophaalbrug van het vertrouwen neerlaten en de kwaliteit van de liefdevol betrokken moeder (of vader, of iemand anders) kan bij het kind naar binnen wandelen. Die verandert het in zijn binnenwereld tot warme interesse, waarmee hij zich weer tot de buitenwereld kan wenden. En hij is een ervaring rijker. Zo wordt een mens zichzelf.

Kan autisme genezen?

Dat is een actuele vraag. Gaat het ons lukken om het tij te keren, waarin de helft van het bruto vermogen van de hele mensheid bij een handjevol mensen ligt, waarin de mens de grootste bedreiging van de aarde is, waarin oorlogen en natuurrampen tot grote hongersnoden leiden? Kunnen we onszelf zo opvoeden, dat het belang van andere mensen net zo groot voor ons is, als ons eigenbelang, misschien zelfs belangrijker?

Peter Selg wijst erop in zijn boekje dat de therapie voor het autisme in de maatschappij door Rudolf Steiner rond 1919 gegeven is in het concept van de sociale driegeleding. Misschien voelt een van de lezers van deze rijnblog zich uitgedaagd om daar een stukje over te schrijven. Anders moet ik het zelf een keer proberen.

Wat heb je eraan om dit te weten, als je zelf een kind hebt met ASS, een aan autisme verwante contactstoornis? Karl König en Hans Müller-Wiedemann als twee van de grondleggers van de antroposofische heilpedagogie hebben dat uitgewerkt. In de heilpedagogische en sociaal-therapeutische instituten wordt het door de medewerkers in praktijk gebracht. Als de nabootsing kennelijk zo essentieel is, zorg er dan voor dat de omgeving van je ASS-kind nabootsingswaardig is. Vooral jij zelf als ouder, opvoeder, therapeut. Gedraag je voorbeeldig. Veel ouders kennen uit eigen ervaring die bovenmenselijke uitdaging om alsmaar meer mens, beter mens te zijn, dan je al was. Ze kennen ook de bemoediging, als hun kind iets daarvan nabootst, heel kort, een enkele keer. Als een zonnestraal uit een nieuwe wereld.