Dyslexie

Op 2 juli 2022 lees ik in Trouw een artikel met de titel “Zonder dyslexie was de mens niet zover gekomen”. Nu is dyslexie toevallig ook een onderwerp waar ik me mee bezighoud. Dyslexie is namelijk een groot en toenemend probleem voor het onderwijs. Lezen en schrijven is namelijk de basis van de moderne beschaving. Als je je gedachten niet kunt opschrijven, wat heb je dan aan je gedachten? Als je wat je opgeschreven hebt zelf later niet meer kunt lezen, wat heb je dan aan je schrijfsels? Als je de gebruiksaanwijzing van je nieuw aangeschafte apparaat niet kan lezen, wat heb je dan aan het apparaat?

Ik heb, samen met Vrijeschool leerkrachten en orthopedagogen, een idee ontwikkeld over het ontstaan van dyslexie, daarover later meer, dus ik ben benieuwd wat Helen Taylor ervan vindt. Die is ronduit enthousiast over de mogelijkheden van de dyslecticus. Volgens haar vertegenwoordigt de dyslecticus een hele bepaalde kant van het denken, een kant die we met z’n allen hard nodig hebben om verder te komen. Je hebt namelijk twee vormen van denken, Taylor noemt het cognitie. De ene vorm is de gebruikelijke, die krijgen we op school geleerd. Bij deze vorm van denken gaat het erom dat je de dingen snapt, goed opslaat en dan zo handig mogelijk toepast. Ze noemt dat exploitatie. Als we alleen déze vorm van denken zouden kennen blijft alles bij het oude.

Zien van mogelijkheden

Gelukkig is er de ‘dyslectische’ manier van denken, die van de exploratie. Daarbij gaat het om het zien van mogelijkheden, hoe het zou kunnen, van diversiteit, van de verbeelding. Dankszij deze manier van beeldend denken vinden mensen een uitweg uit een vastgelopen patroon, uit een doodlopende weg. Niet voor niets zijn er onder echte creatievelingen heel veel dyslectici te vinden. Taylor doet een warm pleidooi voor het invoeren van deze beeldende vorm van denken in het onderwijs, anders bannen we de vernieuwing uit. Dyslexie als oplossing, niet als probleem!

Daar vonk ik op. Er zijn vandaag de dag voldoende vastgelopen patronen en doodlopende wegen, die niet meer regelgeving nodig hebben, maar originaliteit.

En wat mooi dat het beeld van de exploitatie en exploratie naadloos aansluit op het beeld dat we eerder over dyslexie gevonden hebben, vanuit de antroposofische menskunde. Afgekort gezegd gaat het bij het ontwikkelen van geletterdheid om het volgende.

Beelden maken van de werkelijkheid

De werkelijkheid is niet abstract, maar levend en beeldend. Om met ons denken toegang te krijgen tot de werkelijkheid moeten we leren om niet ín, maar tegenover de werkelijkheid te staan. Niet laten meevoeren door de wijsheidstroom van de natuur, maar beelden maken van de werkelijkheid. In de sagen, sprookjes en legenden van alle landen op de wereld hebben we een schat aan beelden. Beelden, die de mensen van die culturen hielpen om cultuurmens te worden, misschien moet je zeggen: mens te worden. Het is voor opgroeiende kinderen nog steeds de beste manier om iets te gaan begrijpen van de wereld, door er beelden van te maken. Ook volwassenen kunnen zich laven aan een mooi verteld verhaal. Verhalenverteller is een edel beroep.

Door het verhaal op te schrijven wordt een volgende stap gezet. Het wordt daardoor concreet, feitelijk, herhaalbaar, overdraagbaar, exploitabel. Het is voor een kind een wezenlijke stap om dat te doen, om de beelden zo binnen bereik te krijgen dat ze vastliggen en herinnerbaar zijn. In de antroposofische menskunde wordt dat incarneren genoemd, op aarde komen. En dat gunnen we ieder kind, om echt op aarde te komen. Kennelijk is dyslexie als tijdsverschijnsel iets dat te maken heeft met op aarde komen, fysiek worden. Kennelijk heeft de cultuur nu mensen nodig die hun beeldende denken behouden. Kennelijk heeft de cultuur nu meer inventiviteit en exploratie-denken nodig dan de afgelopen eeuwen van exploitatie-denken.